Ders 1

İçindekiler:: Alfabeye Giriş; Sözcüklerle çalışma

Öncelikle selamlaşmayı öğreneleim!

Мшыбзи'а! Merhaba! İyi günler!
Бзи'а(ра) уба'аит! Selama karşılık (erkeğe).
Бзи'а(ра) бба'аит! Selama karşılık (bayana).

(Parantez içindeki ifadeler isteğe bağlıdır, yani her zaman için бзиара убааит yerine бзиа убааит ifadesi kullanılabilir).

Şimdi de Abhaz Alfabesini tanıyalım.

Abhaz alfabesinde 6 sesli ve 56 sessiz olmak üzere 62 harf bulunmaktadır. Bunlardan 26 tanesi Rus Alfabesi harfleriyle aynıdır. Rus alfabesinde olup da Abhaz alfabesinde kullanılmayan harfler şunlardır : ё, й, щ, ю, я, э, ъ.

АҦСУА АЛФАВИТ ABHAZ ALFABESİ
А	Ҕ	Ж	И	ҚӘ	Н	Т	Х	ЦӘ	Ҿ	Џ
Б	ҔЬ	ЖЬ	К	Ҟ	О	ТӘ	ХЬ	Ҵ	Ш	ЏЬ
В	ҔӘ	ЖӘ	КЬ	ҞЬ	П	Ҭ	ХӘ	ҴӘ	ШЬ	Ь
Г	Д	З	КӘ	ҞӘ	Ҧ	ҬӘ	Ҳ	Ч	ШӘ	Ә
ГЬ	ДӘ	Ӡ	Қ	Л	Р	У	ҲӘ	Ҷ	Ы
ГӘ	Е	ӠӘ	ҚЬ	М	С	Ф	Ц	Ҽ	Ҩ

Evet artık Abhaz alfabesini öprendiniz. Bunlardan - а, е, и, у, о, ы sesli olanlardır. Şu ana kadar öğrendikleriniz ile haydi aşağıdakileri okuyalım:

абзи'а - iyi
агы'лара - ayağa kalkmak
ацара' - gitmek; ayrılmak
сара' - Ben
абара' - görmek
бзи'а абара' - sevmek
ача' - ekmek
аб - baba
ан - anne
а'мра - güneş
аа'хәара - satın almak
амш - gün, hava
амшы'н - deniz
ашко'л - okul

Şimdi birkaç basit cümle öğrenelim.

Сара' сцо'ит - Ben gidiyorum, Ben ayrılıyorum
Сара' сгы'лоуп - Ben ayağa kalkıyorum
Сара' избо'ит - Ben görüyorum, anlıyorum
Сара' бзи'а избо'ит са'ни са'би - Anne ve babamı seviyorum
Сар'а иаа'схәоит ача' - Ekmek satın alıyorum

Alfabedeki en son iki harf şunlardır - Ь (yumuşatma işareti) ve Ә (yuvarlama işareti). Bu harfler tek başına ses vermezler, başka harflerle bir araya geldiklerinde ancak ses oluştururlar. Karşılaştırın:

к - кь - кә
г - гь - гә
х - хь - хә

Abazacadaki (ч ve ҷ dışındaki ) yumuşak sessiz harfler yumuşatma işareti ile biterler.

Abazacadaki кь, гь, хь aynen Rusçadaki sessiz harfler к, г, х + sesli harf и gibi telaffuz edilir. Örneğin Abazacadaki гь – Rusçadaki ги (гиря); Abazacadaki кь – Rusçadaki ки (кино); Abazacadaki хь – Rusçadaki хи (хитрый) gibi telaffuz edilirler.

к harfine yumuşatma işareti ь eklenmesi ile кь harfi oluşur.
Örneğin:
а'нкьа - önce (eskiden) (uzun zaman önce)
макьа'на - hala (şimdi, şu anda)

ә harfine yumuşatma işareti к eklenmesi ile кә harfi oluşur.
Rusçadaki ку harfinin telaffuzu , Abazacadaki кә gösterimi ile aynıdır.
акәа'ц - et
а'кәашара - dans etmek

ve böyle: к - кь - кә

Tabii ki diğer harfler için de aynısı geçerlidir. Örneğin:

г - гь - гә
агара' - almak, götürmek
агьа'ма - tatmak
агәы' - kalp

х - хь - хә
ахы' - baş, kafa
иахьа' - bugün
ахь - masdar eki (son ek)
ахә - fiyat

(Eğer ахь son eki sesli harfle biten bir kelimeden (а,ы) sonra gelirse , o zaman kendisinden önce gelen kelime ile bitişik yazılırlar. Karşılaştırın : ашкол ахь, аусурахь "çalışmaya gitmek" (аусура + ахь)).

Dinledikten sonra cümleleri okuyun:

Сара' кьы'лак акәа'ц аа'схәоит - Bir kilo et satın alıyorum
Сара' иахьа' ашко'л ахь сцо'ит - Bugün okula gidiyorum
Акәа'ц агьа'ма бзи'оуп - etin tadı güzel
Иахьа' амш бзи'оуп - bugün hava güzel
Сара' сцо'ит - Gidiyorum / ayrılıyorum
Сара' сгы'лоуп - Ayağa kalkıyorum
Сара' избо'ит - Görüyorum, biliyorum
Сара' бзи'а избо'ит са'ни са'би - Anne ve babamı seviyorum
Сара' иаа'схәоит ача' - Ekmek satın alıyorum
Лара' амшы'н ахь дцо'ит - O bayan denize gidiyor

Evet Abhaz alfabesinin yeni seslerini tanıdık. Aşağıdakilerin nasıl seslendirildiğini hatırlayın.
кь
а'нкьа - önce (eskiden)
макьа'на - hala (şimdi)
акьы'ла - kilogram
кә
акәа'ц - et
гь
агьа'ма - tat
гә
агәы' - kalp
хь
иахьа' - bugün
хә
ахә - fiyat

Alıştırma 1
Aşağıdaki cümleleri Türkçe’ye çevirin.

Иахьа' амш бзи'оуп.
Макьа'на амш бзи'оуп.
Ача' агьа'ма бзи'оуп.
Сара' акәа'ц аа'схәоит.
Сара' сцо'ит.
Сара' са'ни са'би бзи'а избо'ит.
Сара' сгы'лоуп.
Сара' избо'ит.
Сара' амшы'н бзи'а избо'ит.

(Yanıtlar)

Абзи'араз! İyi günler! Allahaısmarladık!